Choroby powodowane przez grzyby z królestwa Fungi, gromady Ascomycota, rzędu Helotiales, rodziny Dermateaceae
Słownik niezrozumiałych pojęć tutaj
Wprowadzenie
Przedstawiciele rodziny Dermateaceae tworzą małe, płaskie lub wypukłe apotecja, tj. owocniki miseczkowate. Apotecjum składa się z trzech części: hymenium, hypotecjum i ekscypulum. Hymenium jest złożone z cylindrycznych lub maczugowatych worków, zwykle poprzedzielanych parafizami, tj. płonnymi strzępkami. Hypotecjum jest cienką warstwą splecionych strzępek umiejscowionych bezpośrednio pod hymenium. Część mięsista podtrzymująca hypotecjum i hymenium nazywa się ekscypulum. Ekscypulum składa się z części zewnętrznej i środkowej. Apotecja grzybów z rodziny Dermateaceae są zwykle siedzące, szarobrunatne do czarnych. Czasami owocniki te mogą być zanurzone w tkance rośliny gospodarza. Apotecja mają wyraźny brzeg, który często jest puszysty i rzadko zaopatrzony w szczecinki. Ekscypulum, tj. ściana miseczki jest złożona z brązowych, cienko- lub grubościennych, izodiametrycznych komórek. Tkanka wewnętrzna apotecjum zawiera proste parafizy. Worki zwykle posiadają wyraźny, nieamyloidalny lub amyloidalny pierścień. Askospory są małe, hialinowe, z przegrodami lub bez przegród. Zwykle są one wydłużone. Stadium mitomorficzne rodziny Dermateaceae reprezentują grzyby tworzące piknidia lub inne formy zarodnikowania. Grzyby z rodziny Dermateaceae są saprotrofami lub pasożytami roślin zielnych i drzewiastych. Są one szeroko rozprzestrzenione w świecie.
Najbardziej uciążliwymi gospodarczo patogenami rodziny Dermateaceae są:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Od lewej: objawy chorobowe drobnej plamistości liści drzew pestkowych spowodowane przez Phloeosporella padi (1), acerwulusy i zarodniki konidialne (konidia) P. padi (2, 3) |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Od lewej: liście róży zainfekowane przez Marssonina rosae, sprawcę czarnej plamistości róży (1-5); pęcherze (4, 5) powstały wskutek parcia rozwijającego się acerwulusa na dolną powierzchnię kutikuli; acerwulusy z zarodnikami konidialnymi (konidiami) M. rosae (6-9) |
 |
 |
 |
Od lewej: podstawy źdźbeł zainfekowane przez Pseudocercosporella herpotrichoides, sprawcę łamliwości źdźbła zbóż i traw (1-3) |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
Góra: objawy chorobowe kustrzebki koniczyny i morfologia jej sprawcy, Pseudopeziza trifolii; dół: objawy chorobowe kustrzebki koniczyny (1) i apotecja z zarodnikami workowymi (askosporami) jej sprawcy, P. trifolii |
Siedliskiem wymienionych wyżej patogenów są liście (Blumeriella jaapii, Diplocarpon rosae, Drepanopeziza ribis, Pseudocercosporella herpotrichoides, Pseudopeziza trifolii), podstawa pędu (Pseudocercosporella herpotrichoides), koleoptyle (Pseudocercosporella herpotrichoides) i jednoroczne pędy (D. rosae).
Grzybom tym sprzyja pogoda ciepła i wilgotna w czasie infekowania i rozprzestrzeniania jednostek infekcyjnych.
Wymienione wyżej patogeny rozprzestrzeniają swe jednostki infekcyjne z prądami powietrza i kroplami deszczu.
Formami zimowania tych grzybów są stromatyczne utwory grzybniowe z mitosporami (Blumeriella jaapii, Diplocarpon rosae, Pseudocercosporella herpotrichoides) i apotecja (Blumeriella jaapii, D. rosae, Pseudopeziza trifolii). Występowania stadium mejomorficznego, tj. workowego Diplocarpon rosae nie stwierdzono w Europie.
Szkodliwość wymienionych wyżej patogenów wynika głównie z powodowania przedwczesnego opadania liści i przez to obniżenia odporności roślin na niskie temperatury, redukowania wartości paszowej liści (Pseudopeziza trifolii) oraz uszkodzenia systemu przewodzącego źdźbeł zbóż i traw (Pseudocercosporella herpotrichoides).
Ochrona roślin przed patogenami z rodziny Dermateaceae obejmuje (1) niszczenie resztek porażonych roślin (Diplocarpon rosae, Pseudocercosporella herpotrichoides), (2) stosowanie izolacji przestrzennej (Pseudopeziza trifolii) i (3) opryskiwanie roślin fungicydami zawierającymi m. in. benomyl, bitertanol, dichlofluanid, ditianon, dodynę, flusilazol, mankozeb, prochloraz, propikonazol oraz tiofanat-metylu.
Cel ćwiczenia
1. |
Poznanie symptomów chorobowych liści wiśni, róży, porzeczki i lucerny porażonych odpowiednio przez Blumeriella jaapii, Diplocarpon rosae, Drepanopeziza ribis i Pseudopeziza trifolii, przyczyn odpowiednio drobnej plamistości liści drzew pestkowych, czarnej plamistości róży, antraknozy porzeczki i kustrzebki koniczyny. |
2. |
Poznanie objawów łamliwości źdźbeł zbóż. |
3. |
Poznanie morfologii apotecjum Pseudopeziza trifolii. |
Materiał
Atlasy chorób zbóż i traw, drzew i krzewów owocowych i motylkowatych. Liście wiśni, róży, porzeczki i koniczyny z objawami odpowiednio drobnej plamistości liści drzew pestkowych, czarnej plamistości róży, antraknozy porzeczki i kustrzebki koniczyny. Źdźbła pszenicy z objawami łamliwości źdźbeł zbóż.
Ćwiczenie
1. |
Wykorzystując materiał zielnikowy i literaturę porównaj objawy chorobowe oraz oznaki etiologiczne spowodowane porażeniem liści przez sprawców drobnej plamistości liści drzew pestkowych, czarnej plamistości róży, antraknozy porzeczki i kustrzebki koniczyny. Dane z obserwacji i literatury przedstaw w tabeli według wzoru podanego niżej. |
Nazwa choroby |
Wiśnia |
Róża |
Porzeczka |
Koniczyna |
| Czynnik sprawczy (st. mejomorf. i mitomorf.) | ||||
Typ owocnika st. mejomorf. Typ owocnika st. mitomorf. |
||||
Cechy plam:
|
||||
| Forma zimująca | ||||
| Źródło infekcji | ||||
| Sposób rozprzestrzeniania |
2. |
Na podstawie atlasu chorób zbóż i traw oraz materiału zielnikowego narysuj i opisz objawy makroskopowe obecne na źdźbłach porażonych sprawcą łamliwości źdźbła zbóż, Pseudocercosporella herpotrichoides. Wykonując zadanie określ kształt i zabarwienie plamy w miejscu porażenia źdźbła. Czy skutki porażenia występują również na korzeniach? Następnie uzupełnij opis i rysunek diagnostyczny informacjami uzyskanymi z obserwacji miejsca porażenia pod mikroskopem stereoskopowym. Zauważ obecność splotu grzybni wypełniającej puste przestrzenie porażonego źdźbła. Z tego splotu wyrastają trzonki konidialne P. herpotrichoides. |
3. |
Narysuj i opisz cechy morfologiczne przekroju poprzecznego apotecjum Pseudopeziza trifolii, sprawcy kustrzebki koniczyny i lucerny. Wyróżnij na rysunku ekscypulum i hymenium. W hymenium uwidocznij parafizy i worki. W opisie określ barwę i kształt wyróżnionych struktur. Zwróć uwagę na charakterystyczne umiejscowienie owocnika i opisz w zarysie jego ontogenezę. |
4. |
Wykorzystując internet i/lub aktualne Zalecenia Ochrony Roślin uzupełnij brakujące dane w tabeli podanej niżej. |
Choroba |
Nazwa środka |
Sposób działania [kontaktowy, interwencyjny (wgłębny), |
Dawka/ha |
Toksyczność |
Karencja |
Substancja czynna |
Rodzaj zakłócanego procesu życiowego |
Uwagi (zalecany sposób stosowania, przeciwskazania, ED50, LD50, ect.) |
Drobna plamistość liści drzew pestkowych [Blumeriella jaapii (Phloeosporella pa-di)] |
||||||||
Czarna plamistość róży [Diplocarpon rosae (Marssonina rosae)] |
Pytania i zadania
1. |
Co jest stadium pasożytniczym i saprotroficznym sprawców drobnej plamistości liści drzew pestkowych, czarnej plamistości róży i antraknozy porzeczki? |
2. |
Drobna plamistość liści drzew pestkowych przypomina objawami dziurkowatość liści drzew pestkowych. Co różni te dwie choroby? |
3. |
Jaki główny proces fizjologiczny narusza Diplocarpon rosae? |
4. |
Co inicjuje wiosną zapoczątkowanie czarnej plamistości róż? |
5. |
Dlaczego apotecjum Pseudopeziza trifolii nazywa się często pseudoapotecjum? |
6. |
Opracuj program zapobiegania wystąpieniu i zwalczania sprawców drobnej plamistości liści drzew pestkowych, czarnej plamistości róży, antraknozy porzeczki i kustrzebki koniczyny. |
7. |
Dlaczego łamliwość źdźbła zbóż i traw nazywa się często medalionową plamistością źdźbła zbóż? |
8. |
W jakim stadium wegetacji zbóż symptomy chorobowe łamliwości źdźbła zbóż są widoczne najlepiej? |
9. |
Dlaczego Pseudocercosporella herpotrichoides należy do grupy sprawców tzw. chorób podsuszkowych? Jakie inne patogeny wywołują chorobę podsuszkową? |
10. |
Opracuj program zapobiegania pojawieniu się i zwalczania sprawcy łamliwości źdźbła zbóż. W propozycji uwzględnij metody niechemiczne i chemiczne. Podaj terminy ich zastosowania i nazwy użytkowe oraz chemiczne i dawki zaproponowanych fungicydów. |
Literatura
http://www.agroatlas.ru/en/content/diseases/Secalis/Secalis_Cercosporella_herpotrichoides/